De CSRD heeft een directe en indirecte uitwerking op decentrale overheden. Er volgen enkele directe verplichtingen uit de richtlijn voor gemeenten en provincies.
In meer indirecte zin bieden CSRD en de standaarden van ESRS kansen voor decentrale overheden om duurzaamheid in het eigen beleid te integreren en een duurzaam bedrijfsklimaat te ondersteunen, vanuit hun voorbeeldrol en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
De CSRD heeft directe werking voor decentrale overheden als ze deel uitmaken van de waardeketen van CSRD-plichtige bedrijven. Dit is het geval bij aanbestedingen en gronduitgiften. In deze situaties treedt de decentrale overheid als opdrachtgever richting bedrijven op.
Deze bedrijven kunnen gemeenten en provincies vragen om, vanuit hun CSRD-verplichtingen, bepaalde niet-financiële informatie te verstrekken. De betrokken overheid is hiertoe verplicht.
Het is te verwachten dat steeds meer bedrijven op verschillende plekken in de waardeketen om informatie gaan vragen met betrekking tot de verschillende duurzaamheidsonderwerpen van de standaarden van ESRS.
De decentrale overheid moet deze informatie gereed hebben en dus de data, coördinatie en monitoring van ESRS-thema’s voorbereiden.
Decentrale overheden hebben ambities en doelstellingen op verschillende duurzaamheidsthema’s opgesteld. Momenteel hebben maar weinig decentrale overheden inzicht in de voortgang van deze ambities en interne doelstellingen en de doorwerking in beleid en implementatie.
Dit komt onder meer doordat zij niet verplicht zijn te rapporteren over niet-financiële informatie en een richtlijn met heldere criteria en een duidelijke set van normen ontbreekt. De ESRS-standaarden kunnen hierbij als leidraad worden gebruikt. Zo ontstaat bovendien uniformiteit met het bedrijfsleven bij het rapporteren op duurzaamheid.
Sommige decentrale overheden maken nu al werk van rapportage over duurzaamheid. Een voorbeeld is de gemeente Amersfoort, die duurzaamheid meeneemt in de begroting en het jaarverslag .
Er zijn verschillende tools om duurzaamheid binnen de overheid te meten, zoals Gemeentelijke Duurzaamheidsindex (GDI) , Lokale Duurzaamheids Meter (LDM) , Monitor Duurzaam Nederland en Toetsingskader Duurzame Ontwikkeling (ToDo) .
Samen met CSRD/ESRS kunnen deze tools de verdere verduurzaming – en de rapportage daarover – van decentrale overheden aanzienlijk vooruit helpen.
Inkoop is een belangrijk instrument van overheden om beleidsdoelstellingen op het gebied van duurzaamheid te realiseren.
Gelet op de waarde van overheidsinkopen, geeft dat overheden een krachtige voorbeeldrol. Decentrale overheden kunnen de keuze maken om samen te werken met ondernemers die duurzaamheid en circulariteit hoog in het vaandel hebben.
Daarnaast kunnen decentrale overheden bedrijven die formeel (nog) niet onder de CSRD vallen dwingen om transparant te rapporteren over niet-financiële gegevens volgens de CSRD-systematiek.
Op deze manier wordt actief sturen mogelijk op beleidsdoelstellingen rondom duurzaamheid en circulariteit. Enkele mogelijkheden zijn:
Aanbestedingen
In aanbestedingen kan rapporteren van niet-financiële informatie volgens de CSRD-systematiek op verschillende manieren worden opgenomen. Dat kan op de volgende manieren:
Als minimumeis kan in de aanbesteding worden opgenomen dat de marktpartij volgens de CSRD-systematiek of een soortgelijke systematiek moet rapporteren. De aanbestedende dienst kan een specifieke nadruk op bepaalde ESRS-standaarden leggen en die van toepassing verklaren op de aanbesteding.
Selectiecriteria zien op de organisatie die de aanbestedende dienst selecteert. Decentrale overheden kunnen als selectiecriterium opnemen dat een gegadigde rapporteert over de prestaties op het gebied van duurzaamheid en circulariteit.
De aanbestedende dienst kan een contracteis opstellen om te borgen dat een opdrachtnemer gedurende de uitvoering van de opdracht transparant rapporteert over bepaalde relevante duurzaamheidsonderwerpen, al dan niet conform de ESRS.
Een aanbesteding onder de Europese drempel geeft meer ruimte en vrijheid in de aanbestedingsprocedures en het formuleren van specifieke eisen en criteria.
Als er sprake is van aanbesteden onder de Europese drempel kan relatief eenvoudig een rapportageverplichting worden uitgevraagd, als eis of criterium in de aanbesteding. Daarbij moet de proportionaliteit van de eis in het oog worden gehouden.
Gronduitgifte
De mogelijkheden benoemd onder aanbestedingen zijn ook van toepassing bij gronduitgifte.
Subsidies
De CSRD benadrukt het belang van transparantie en verantwoording. De grotere nadruk op duurzaamheid in het bedrijfsleven kan een bredere stimulans vormen voor duurzaamheidsinitiatieven op lokaal niveau.
Decentrale overheden kunnen deze stimulans vergroten door de duurzaamheidsprestaties van bedrijven te koppelen aan voorwaarden om in aanmerking te komen voor subsidies, mits dit goed gemotiveerd is.
Vergunningen
Decentrale overheden kunnen eisen stellen in de voorschriften van de vergunningverlening over bijvoorbeeld het inzichtelijk maken van niet-financiële informatie in lijn met de ESRS-standaarden.
Bedrijven die niet onder de reikwijdte van de richtlijn vallen, kunnen op deze manier alsnog met de rapportageverplichtingen geconfronteerd worden. Let op: de vergunningsvoorschriften moeten in lijn zijn met het omgevingsplan en de beleidsregels.
De CSRD kan bijdragen aan de netwerken van bedrijven en de overheid, door inzicht te verschaffen in de waardeketens van bedrijven. Deze informatie kan gebruikt worden om van elkaar te leren en om nieuwe partnerschappen en samenwerkingen aan te gaan.
Daarnaast hebben verschillende gemeenten de doelstelling om het MKB door middel van kennisdeling voor te bereiden op de CSRD.
Zo heeft de gemeente Amsterdam in Uitvoeringsagenda Circulair 2023-2026 opgenomen dat zij het MKB gaat ondersteunen door middel van tools en collectieve acties zoals een Community of Practice.